Kükürt

Tabiatta yaygın olarak bulunan genellikle sarı renkte kimyevi bir element. Kimyada sembolü s olup çok eskiden beri bilinen elementlerden biridir

Özellikleri: Periyodik cetvelde IVA grubunda bulunur. Atom numarası 16, atom ağırlığı ise 32.064’tür. 2-, 4+ ve 6+ değerliklerini alabilir. Oksijensiz bileşiklerinde kararlı olup daima 2- değerliklidir. reaksiyon verme kabiliyeti oldukça iyi olup soygazlar hariç diğer elementlerin hepsi ile reaksiyon verir. Kütle numaraları 29 ile 38 arasında değişen dokuz izotopu vardır. Tabiatta bulunan kükürtün takribi % 95’i S-32 kararlı izotopudur. % 4’ünü S-34 kararlı izotopu teşkil eder. Diğer kararlı izotoplarının kütle numaraları ise 33 ve 36’dır. Radyoaktif izotoplardan S-29 yarılanma süresi 0.19 saniye S-35 izotopunun yarılanma süresi 88 gündür. Saf kükürt tadsız ve kokusuzdur. Karbon disülfürde ve karbon tekraklorürde çözünür, fakat suda çözünmez. Elementin erime noktası 119°C, kaynama noktası ise 444,6°C’dir. Kükürt havada 261°C’de hemen yanabilir. Isı ve elektrik iletkenliği zayıftır. Kükürtün yoğunluğu 2,07 g/cm 3 ’tür. Sertliği mohs derecesine göre 2,5 civarındadır.

Kükürtün çeşitli allotropları vardır ve bunların bazı kimyevi özellikleri birbirinden farklıdır. Bu allotroplardan en meşhuru ortorombik kristal halinde kükürt olup, buna ? kükürt de denir ve amber rengindedir. Monoklin kristal yapıya sahip olan ß-kükürt hafif sarı renktedir. Isıtılmakla ?-kükürt ß-kükürt haline dönüşebilir. ß-kükürt soğutulduğu zaman tekrar ?- kükürte yavaş olarak dönüşür. Daha başka kristal halleri de vardır. Bunları ?-kükürt ve µ-kükürttür.

Kükürt ısıtılırsa, 115-120°C dolayında açık sarı renk alır. 160°C’de ? -kükürt halini alır. 160°C’den sonra renk koyulaşır ve polimerleşme başlar. 187°C’de bütün kütle reçine gibi donar. 444,6°C’de akıcı bir sıvı ele geçer. Bu sıvı suya dökülürse sarı, saydam ve yumuşak lastik gibi kütle ele geçer. Buna

amorf kükürt denir.

Kükürt buharları S 8 ve S 6 , yüksek sıcaklıkta ise S 4 ve S 2 moleküllerinden oluşur. ? ve ß kükürtler 8

atomlu moleküller halindedir.

Bulunuşu: Kükürt tabiatta çok yayılmış olarak bulunur. Bir kısmı elementel halde; bir kısmı ise bileşik halindedir. Yerküresinin % 0.052’sini teşkil eder. Elementel halde, Türkiye’mizde, Amerika’da, İtalya veİspanya’da bulunur. Yurdumuzdaki en mühim yatak Keçiborlu’dadır.

Bileşik halinde en çok pirit (FeS 2 ) halkopirit (CuFeS 2 ), glanit (PbS), çinkoblend ZnS ve sülfatlar halinde

bulunur.

Elde edilişi: Serbest halde kükürt ihtiva eden yataklardan Kükürt-Fransh metodu ile elde edilir. Bu metodla 350 metre kadar derinlikteki kükürtler çıkarılır. Kükürt yatağına kadar içiçe geçmiş üç boru indirilir. En iç borudan basınçlı hava, dış borudan ise 160°C’de sıcak su buharı gönderilir. Buhar sıcaklığı ile eriyen kükürt basınçlı havanın sürüklemesi ile ikinci borudan yeryüzüne çıkar. Su-kükürt karışımı havuzlara alınarak bekletilir ve kükürt çöker. Bu kükürt % 99 saflıktadır.

Maden kömürlerinin destilasyonu esnasında elde edilen hidrojen sülfür (H 2 S) oksijen ile reaksiyona

sokulur ve elementel kükürt elde edilir:

2H 2 S+O 2 › 2H 2 O+2S

Pirit (FeS 2 ) de önemli bir kükürt kaynağıdır. Piritten elde edilen kükürt dioksit (SO 2 ), hidrojen sülfür ile

reaksiyona sokulursa serbest kükürt ele geçer:

SO 2 +2H 2 S › 3S+2H 2 O

Kükürt dioksit, karbon monoksit ile reaksiyona sokulursa yine kükürt elde edilir:

SO 2 +2CO › S+2CO 2

Bileşikleri: Kükürtün oda sıcaklığında reaksiyon verme özelliği yok gibidir. Oda sıcaklığında ancak

flour ve civa ile reaksiyon verebilir. En önemli bileşiği sülfat asidi (H 2 SO 4 )dir. (Bkz. Sülfat asidi.) Kükürt

dioksidin su ile reaksiyonundan sülfit asidi elde edilir:

SO 2 +H 2 O › H 2 SO 3

Sülfit asidi organik bileşiklerin sentezinde kullanılan bir maddedir. Saman ve kumaşların ağartılmasında, kağıt sanayiinde beyazlatıcı olarak, metalurjide, analitik kimyada, meyve ve yiyeceklerin saklanmasında, parafinlerin rafinasyonunda ve sülfit bileşiklerinin elde edilmesinde kullanılır.

Sülfit asidi renksiz bir sıvı olup, karakteristik bir kokusu vardır. Yoğunluğu 1,03 g/cm 3 olup suda çözünür. Oldukça kararsız olup hava ile okside olarak H 2 SO 4 halini aldığı gibi SO 2 fazlasından dolayı

bozunabilir.

Kükürt monoklorür (dikükürtdiklorür) çok bilinen bir kükürt halojen bileşiğidir. Formülü S 2 Cl 2 olup bazı yağların klorlandırılmasında, mobilyada kullanılan kuruyan yağların elde edilmesinde, yağların ve kauçuğun soğuk vulkanizasyonunda, organik maddelerin klorlandırılmasında, askeriyede zehirli gaz olarak, böcek öldürücü olarak ve şekerin saflaştırılmasında kullanılır.

Kükürt monoklorür erimiş kükürt içinden klor gazı geçirmek suretiyle elde edilir. Sarımsı-kırmızı renkte olup, keskin pis bir kokusu vardır. -82°C’de donar ve 138°C’de kaynar. Su ile kolayca çözünür. Organik çözücülerde de çözünür.

Tiyonil klorür; kükürt oksiklorür olarak da bilinen bu bileşiğin formülü SOCl 2 ’dir. Organik sentezlerde

klorlama vasıtası olarak, a vitamininin, antihistaminiklerin, boyaların elde edilmesinde kullanılır. Renksiz veya kırmızı sıvıdır. Deriyi yakar ve su ile bozunur. Buharı da sıhhat için zararlıdır.

Kükürtdioksit (SO 2 ); renksiz, atmosferik basınçta iğneleyici, astım yapan bir gaz veya yüksek basınçta

renksiz bir sıvıdır. Kükürdün havada yakılması ile elde edilir. Ayrıca metal sülfürlerin kavrulması ile, hidrojen sülfürün yakılması ile ve yağ, tabii gaz rafinasyonunda veya gaz fabrikasyonunda yan ürün olarak elde edilir. Suda bol miktarda çözünerek sülfit asidini meydana getirir. Alkol ve eterde çözünür.

0°C’de spesifik giavitesi 1,43’tür. Sıvı SO 2 elektrik akımı iletmez. atmosfer basıncında -10°C’de

kaynar. Yağların ve yiyeceklerin beyazlatılmasında, etlerin saklanmasında, kimyasal maddelerin elde edilmesinde, kağıt imalatında, soğutmada ve camların tavlanmasında kullanılır.

Kullanılışı: Kükürt, sanayide hammadde olarak yaygın bir şekilde kullanılan maddelerden biridir.

Mesela Amerika’da yıllık kükürt tüketimi kişi başına 45 kg’dır. Bu oran Avrupa’da ortalama 32 kg, Hindistan’da 0,9 kg’dır. Üretilen kükürtün % 86’sı sülfat asidi imalatında, bu asidin de % 47’si gübre imalatında kullanılır. Çelik ve petrol sanayiindeki işlemlerde, cevherden, metalleri elde etmede, kauçuk üretiminde, boyalarda, sentetik fiber üretiminde, katalizör olarak deterjan, sentetik reçine birçok organik ve anorganik maddelerin yapımında kullanılır. Ziraatte böcek ve mantar öldürmede ve radyoizotop olan S-35 birçok ilmi araştırmada kullanılır.

Sözlükte "kükürt" ne demek?

1. Atom numarası 16, atom ağırlığı 32.06 olan, doğada arı ya da başka cisimlerle bileşik olarak bulunan, sarı renkli, 113 c'de ergiyen ve 444 c'de kaynayan element, sülf, simgesi s.

Kükürt kelimesinin ingilizcesi

n. sulphur, sulfur, brimstone

Kaynak: http://kukurt.nedir.com/#ixzz2q7Z2zHCM